Thị trường chứng khoán Mỹ vừa trải qua thời điểm quan trọng trong tuần qua.
- Go-Jek ghi tên mình vào câu lạc bộ những startup trị giá “chục tỷ đô”
- 8 chương trình khởi nghiệp sẽ diễn ra trong năm 2019
- “Nên khởi nghiệp từ ý tưởng đơn giản: – ‘Cha đẻ’ Angry Birds chia sẻ
Công ty xe gọi Lyft lần đầu tiên bán cổ phần của mình cho công chúng (IPO), đánh dấu một cuộc “diễu hành” của các kỳ lân.
Một loạt doanh nghiệp dạng này – công ty tư nhân, được hỗ trợ vốn đầu tư trị giá hơn 1 tỷ USD – có thể sẽ nối gót, bao gồm cả đối thủ Uber của Lyft, mạng xã hội Pinterest và trang web chia sẻ nhà AirBnB.
Và họ đang thu hút một số mức định giá đáng kinh ngạc. Chẳng hạn, Uber có thể trị giá tới 120 tỷ USD.
Đối với Lyft, cổ phiếu của họ được niêm yết trên sàn giao dịch chứng khoán Nasdaq ở mức 72 USD/cổ phiếu, mang lại cho họ giá trị thị trường hơn 24 tỷ USD – gấp hơn năm lần so với Marks & Spencer.
Tuy nhiên, không giống như Marks & Spencer đã tồn tại hơn một thế kỷ, Lyft chỉ mới 7 tuổi – và vẫn chưa tạo ra lợi nhuận.
“Tôi đã thực hiện rất nhiều nghiên cứu về các công ty được những quỹ đầu tư mạo hiểm tư nhân ‘chống lưng’. Chúng tôi thấy rằng trung bình, các kỳ lân được định giá quá cao so với giá trị thực khoảng 50%”, Ilya Strebulaev, giáo sư tài chính tại Đại học Stanford, nói.
Tránh xa liệu nhà đầu tư có nên ?
Trong bản cáo bạch IPO của mình, Lyft đưa ra một số tuyên bố khá “kêu”.
Mô hình kinh doanh của họ dựa trên ý tưởng rằng sở hữu một chiếc xe hơi là tốn kém và khi sự đô thị hóa phát triển, mọi người sẽ chuyển từ sở hữu phương tiện sang sử dụng các dịch vụ để đi lại.
Lyft nói rằng chỉ riêng ở Mỹ, các hộ gia đình chi hơn 1,2 nghìn tỷ USD mỗi năm cho giao thông cá nhân. Đó là “giải thưởng” mà họ đang theo đuổi.
Tuy nhiên, dịch vụ vận tải là một ngành công nghiệp còn non trẻ.
Tom White, nhà phân tích nghiên cứu cao cấp tại DA Davidson, nói: “Vẫn chưa có nhiều bằng chứng cho thấy nó đang xảy ra ở bất kỳ quy mô lớn nào”.
Có một số dữ liệu cho thấy sự thay đổi, ông nói. Chẳng hạn, tỷ lệ người Mỹ 18 tuổi được cấp giấy phép lái xe đã giảm từ 76% năm 1986 xuống còn 62% vào năm 2016, theo Bộ Giao thông vận tải cho biết.
Tuy vậy, dữ liệu sở hữu xe chỉ ra rằng điều đó chưa thực sự có nhiều tác động lớn.
Và hiện tại thì Lyft vẫn… lỗ! Từ năm 2016 đến 2018, doanh thu của họ tăng mạnh từ 343 triệu USD lên 2,1 tỷ USD. Tuy nhiên, các khoản lỗ của họ đã tăng từ 682 triệu USD lên 911 triệu USD.
Uber cũng đang thua lỗ, mặc dù con số này đã giảm từ 2,2 tỷ USD năm 2017 xuống còn 1,8 tỷ USD vào năm ngoái.
Giáo sư Strebulaev nói rằng các doanh nghiệp được những quỹ đầu tư mạo hiểm hỗ trợ thường thua lỗ “vì về cơ bản họ hy sinh lợi nhuận để đạt được mức tăng trưởng hoặc quy mô rất cao”.
Nhưng câu hỏi thực sự dành cho tất cả mọi người và các nhà đầu tư là liệu mô hình kinh doanh của Lyft và Uber có cho phép họ chuyển những khoản lỗ rất lớn này thành lợi nhuận vào một lúc nào đó không, và liệu thị trường có chịu đựng được những khoản lỗ đó hay không?
Điều này dường như… quen quen. Đã gần 20 năm kể từ bong bóng dotcom bị vỡ và để lại những hậu quả khôn lường.
“Chúng tôi đã có một chút cảm nhận về một vụ vỡ bong bóng dotcom trong câu chuyện Snap”, Rett Wallace, sáng lập viên và CEO của Triton Research, nói.
Kể từ khi IPO ở New York hai năm trước với giá 17 USD/cổ phiếu, Snap đã có một thời gian hỗn loạn, bao gồm cả việc thiết kế lại đầy tranh cãi cho ứng dụng tin nhắn hàng đầu Snapchat. Cổ phiếu của họ hiện đang giao dịch ở mức 10 USD.
“Rất nhiều nhà đầu tư đã mất tiền với Snap. Chúng tôi phần nào hình dung được nhà đầu tư trông như thế nào khi lao vào những thứ này và bị ‘bỏ mạng’”, Wallace nói.
Có phải mọi người đang quá thận trọng?
Ông White cho biết có một sự khác biệt lớn giữa các công ty internet vào cuối những năm 1990 – đầu những năm 2000 và bây giờ.
“Những công ty này lớn hơn và ổn định hơn nhiều theo nhiều cách. Họ đã có thể tích lũy được một lượng vốn riêng rất lớn, có thời gian chuẩn bị lâu hơn và đạt được kích thước và quy mô khá hiếm đối với một công ty sắp ra mắt công chúng”, ông nói.
Họ đang hợp tác với công ty Aptiv của Ireland để thử nghiệm những chiếc xe tự lái ở Las Vegas và cũng đang phát triển hệ thống xe tự hành của riêng mình tại trung tâm kỹ thuật “Cấp độ 5”.
Trong số các kế hoạch của Lyft dành cho 2,3 tỷ USD mà họ đang huy động từ vụ IPO của mình là đầu tư vào những vụ thôn tính và công nghệ.
Họ đang dành tiền và tài nguyên cho xe tự lái.
Tuy nhiên, xe không người lái vẫn còn lâu mới được hoạt động trên đường.
Và ông White nghĩ rằng để các công ty xe gọi biến dịch vụ vận tải thành một sự thay thế rẻ hơn cho việc sở hữu xe hơi, thì giá sẽ phải giảm khoảng 30 – 40%, một động thái sẽ ảnh hưởng đến các cổ phiếu tài chính của Lyft.
Điều đó có ý nghĩa gì đối với các vụ IPO khác?
Cũng như Uber, Pinterest và AirBnB, nhà cung cấp dịch vụ văn phòng WeWork và công ty sở hữu ứng dụng ‘chat’ Slack cũng được đồn đại là đang tính đến việc niêm yết trên thị trường chứng khoán.
Giáo sư Strebulaev cho rằng một lý do tại sao rất nhiều công ty đang xem xét động thái này trong năm nay là vì kinh tế.
“Nếu có một cuộc suy thoái thì cửa sổ IPO có thể đóng lại”, ông nói. “Tất nhiên, điều đó đã xảy ra vào năm 2000 khi cửa sổ IPO đóng lại, và không một công ty nào có thể bán cổ phiếu ra cho công chúng”.
“Liệu điều này có thể xảy ra vào ngày mai? Tôi không mong như vậy. Điều này có thể xảy ra trong sáu tháng tới không? Tôi nghĩ không phải là không có khả năng”.
Dù vậy, có một mối nguy hiểm: nếu có sự đổ xô vào thị trường này, các nhà đầu tư cuối cùng có thể bị mất “bộn” tiền.
“Những gì tôi tin – và đây không hẳn là về Uber và Lyft, mà là về một kỳ lân trung bình – là hiện có hơn 100 kỳ lân. Nếu dựa trên bằng chứng lịch sử và nghiên cứu của tôi thì thật khó tưởng tượng rằng tất cả họ sẽ thành công”, giáo sư Strebulaev nói.
Lê Thanh Hải – TTVN
